Historycy szacują, że spośród blisko 6 mln ofiar Holocaustu ponad 1,5 miliona stanowiły dzieci do 15. roku życia.
Wygnane z domów, cierpiące z głodu, zimna i chorób, ginęły razem z rodzicami, którzy nie mogli ich ocalić, albo umierały samotnie, bo ich bliskich zamordowano wcześniej.
Nigdy nie dowiemy się, co myślały i czuły w ostatnich chwilach życia. Nie mają grobów. Nie wiadomo jak się nazywały. Nie zdążyły dorosnąć, mieć dzieci i wnuków, które będą o nich pamiętać.
W ich imieniu, po kilkudziesięciu latach milczenia, przemówili ci, którym udało się przeżyć Zagładę — Dzieci Holocaustu.
Zapis wspomnień ocalałych dzieci, utrwalony wcześniej w pięciu tomach serii wydawniczej „Dzieci Holocaustu mówią…”, został umieszczony w tym cyfrowym archiwum, któremu nadano imię profesora Jakuba Gutenbauma — pierwszego przewodniczącego Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu” w Polsce.
TEKSTY
WIDEO
Wspomnienia można wybrać z listy rozwijającej się po kliknięciu w menu „wspomnienia spisane” albo „wspomnienia wideo”. Można też samodzielnie wpisać imię lub nazwisko w puste pole (wystarczą trzy litery).
Wiele relacji tekstowych zawiera dodatkowo zdjęcia, nagrania wideo lub linki (odsyłacze) do innych stron internetowych; kilkudziesięciu wspomnień można też posłuchać — teksty czytane są przez aktorów. Informacje o dodatkowych multimediach umieszczone są nad nazwiskiem wspominającego — kliknięcie w liczbę lub odsyłacz spowoduje wyświetlenie filmu, umożliwi wysłuchanie nagrania dźwiękowego, przegląd zdjęć, albo otwarcie zewnętrznej strony internetowej.
Tyle wspomnień liczy dziś archiwum Zapis Pamięci. Początek dały mu relacje spisane przez członków Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu” w Polsce na prośbę pierwszego przewodniczącego, prof. Jakuba Gutenbauma.
Na obu widocznych wyżej stronach internetowych można znaleźć wybrane relacje połączone w tematyczne opowieści. Bohaterów łączą podobieństwa doświadczeń albo cechy charakteru, które zdecydowały o przetrwaniu. Jedna z opowieści dotyczy żydowskich dzieci ratowanych przez dorosłych, druga jest historią samoocalenia.
Pisząc pod adresem kontakt@zapispamieci.pl można za darmo wypożyczyć plansze prezentujące wspomnienia piętnaściorga żydowskich dzieci ocalonych przez polskich opiekunów. Wystawa „Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice” powstała na bazie archiwum Zapisu Pamięci.
Na planszach pokazano współczesne portrety ocalonych Dzieci Holocaustu oraz specjalnie zredagowane na potrzeby wystawy wypowiedzi, opisujące wojenne losy ich rodzin, relacje z nowymi opiekunami i grozę wojny widzianej oczami ściganego dziecka.
Wystawę zaprezentowano po raz pierwszy w kwietniu 2015 roku w świeżo otwartym Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Od tamtej pory plansze wędrują do szkół, bibliotek, ośrodków kultury oraz muzeów, stanowiąc interesujący temat szkolnej lekcji, dobry pretekst do rozmowy o historii lokalnej, relacjach rodzinnych i postawach wobec innych ludzi.
Do dziś wystawę obejrzało blisko 60 000 osób, w ponad 40 miastach, m.in. w: Augsburgu, Bad Freienwalde, Barcelonie, Barczewie, Berlinie, Chełmnie, Chęcinach, Chmielniku, Halberstadt, Halle, Kielcach, Kiryat Motzkin, Krakowie, Krośnie, Lidzbarku Warmińskim, Linzu, Lublinie, Łodzi, Magdeburgu, Markowej, Norymberdze, Olsztynie, Ostródzie, Owięcimiu, Poczdamie, Płońsku, Salzburgu, Senftenbergu, Szamotułach, Tykocinie, Warszawie, Wiedniu, Wieluniu, Wrocławiu, Zamościu…
Czy wystawa była już w Twoim mieście?
Historie ocalenia żydowskich dzieci można opowiadać na wiele sposobów. Jednym z nich jest animacja „Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice”, stworzona jako uzupełnienie wystawy planszowej w muzeum POLIN. O ile plansze skupiają uwagę na portretach uratowanych dzieci, o tyle w animacji mocniej wyeksponowano żydowskich i polskich rodziców.
Cytatom i zdjęciom towarzyszy muzyka wspólczesnych izraelskich kompozytorów oraz nagrane wypowiedzi Ocalałych. Animacja może być wykorzystana nieodpłatnie jako materiał edukacyjny.
Animacja jest dostępna na tej stronie (wystarczy „kliknąć” na obrazku powyżej), a także na YouTube:
/youtu.be/1234Yncx.
W 2017 roku na podstawie archiwum Zapis Pamięci powstała książka będąca syntezą zgromadzonych tam relacji pt. „Nie mogliśmy pojąć, dlaczego”. Opracowanie bazuje na cytatach ze wspomnień tych dzieci, które były na tyle duże, by same pamiętały czas Zagłady. Treść została uporządkowana tematycznie, opatrzona przypisami oraz komentarzami co ułatwia współczesnemu czytelnikowi spojrzenie na Zagładę oczami żydowskiego dziecka.
E-booki „Nie mogliśmy pojąć, dlaczego” i „We Couldn’t Understand Why”, można pobrać za darmo klikając wyżej w niebieskie linki EPUB lub MOBI (na czytnik Kindle).
Audiobook na podstawie treści wystawy wirtualnej „Ratowali się sami” nagrał dla Zapisu Pamięci Sławomir Holland, aktor Teatru Żydowskiego w Warszawie.Wystawa, dostępna pod adresem https://ratowalisiesami.pl opowiada historię dziewięciorga dzieci w wieku od 5 do 15 lat, które w obliczu nieuchronnej śmierci same zdecydowały o ucieczce z getta i przetrwały „po aryjskiej stronie” aż do końca wojny. Dźwiękowa wersja ich opowieści powstała z myślą o tych, którzy wolą słuchać, niż przewijać stronę internetową.
Aby posłuchać kliknij powyżej.
Ambicją zespołu Zapisu Pamięci jest rozwijanie archiwum przez dodawanie kolejnych wspomnień Dzieci Holocaustu — nowych tekstów, zdjęć i nagrań. Źródłem są prowadzone własnym staraniem rozmowy i nagrania, ale też publikacje zamieszczane w książkach, czasopismach i na stronach internetowych. Zachęcamy wszystkie osoby, które chciałyby się podzielić swoimi historiami, w tym także rodziny dzieci Ocalałych z Holocaustu do kontaktu z nami pod adresem kontakt@zapispamieci.pl
Zespół autorski
Joanna Sobolewska-Pyz,
Anna Kołacińska-Gałązka,
Jacek Gałązka
Rozwiązania
graficzne
Jacek Gałązka
Nagrania
i montaż wideo
Jan Przyłuski
Web developer
Marcin Bober
Projekty powiązane
„Moi żydowscy rodzice, moi polscy rodzice”
moirodzice.org.pl
„Ratowali się sami” ratowalisiesami.pl